Effecten van mindfulness

Levenskwaliteit
Mindfulness is niet alleen voor mensen die ergens last van hebben. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat mindfulness voor iedereen een gunstig effect kan hebben. Zo is mindfulness goed voor de hersenwerking, de werking van het immuunsysteem en de nachtrust en heeft mindfulness een positief effect in de opvoeding van kinderen. Daar kun je hieronder per onderwerp meer over lezen. Gezonde individuen hebben na de mindfulnesstraining aangegeven dat piekeren, angst en stress plaats had gemaakt voor meer empathie en zelfcompassie (Chiesa en Sereti 2009) en daarnaast is aangetoond dat gezonde deelnemers na het volgen van een mindfulnesstraining een groter geestelijk welzijn en meer acceptatie ervoeren en minder disfunctionele gedachten hadden (Flaxman en Bond 2006).

Stress
Bij langdurige stress maakt je lichaam langdurig extra cortisol aan. Dit brengt verschillende fysieke en psychische problemen met zich mee.

• Cortisol heeft een negatief effect op de werking van de hersenen. Doordat de hersencellen in de hippocampus kleiner en inactiever worden, kun je minder goed leren, werkt je korte termijn geheugen minder goed en kun je je minder goed concentreren (Schipholt, 2007).
  

• Cortisol heeft een negatief effect op het immuunsysteem, waardoor je een groter risico loopt op infecties (Smit, 2007)

• Cortisol vergroot het risico op de ontwikkeling van een depressie (Smit, 2007).

• Cortisol zorgt er voor dat er extra buikvet wordt opgeslagen, wat het risico op vetzucht vergroot. In combinatie met stress-eten kan dit snel tot gewichtstoename leiden. (Smit, 2007).
  

Mindfulness helpt juist tegen stress en stresssymptomen (Astin, 1997; Monti et al., 2005; Shapiro, Schwartz & Bonner, 1998; Tacon et al., 2003; Williams et al., 2001., Speca et al., 2000). Het heeft een positief effect op de hersenwerking en het immuunsysteem en het kan helpen tegen depressie en gewichtstoename. Daarover lees je hieronder meer. Een mindfulness training zorgde zelfs voor een grotere afname in psychische problemen en medische symptomen dan het stressmanagement programma dat een controlegroep volgde Williams (2006).

Hersenwerking
Mindfulness verbetert de werking van je hersenen. Hersenonderzoek laat zien dat de concentratie, alertheid, aandacht en cognitieve activiteit zoals het werkgeheugen toenemen (Dunn, Hartigan & Mikulas, 1999) en dat er een hogere emotiegerelateerde (Davidson et al., 2003) en lichaamsgerelateerde (Korteweg, 2011) hersenactiviteit is na de beoefening van mindfulness. Mensen die mediteerden presteerden beter bij concentratietesten (Valentine en Sweet 1999) en aandachtstaken (Tang en collega's 2007). Bovendien konden deelnemers na een mindfulnesstraining hun aandacht beter richten op het huidige moment (Jha, Krompinger en Baime 2007).

Imuunsysteem
Mindfulness heeft een gunstig effect op het immuunsysteem, doordat het lichaam extra melatonine aanmaakt. Hierdoor wordt het risico op infecties kleiner (Massion, Teas, Hebert, Wertheimer & Kabat-Zinn, 1995).

Slaapproblemen  
De melatonine die door het lichaam wordt aangemaakt door te mediteren is niet alleen bevorderlijk voor het immuunsysteem, maar ook voor de nachtrust. Uit onderzoek blijkt dat het beoefenen van mindfulness ervoor zorgt dat je beter kunt slapen en minder last hebt van slaapverstorende processen zoals bijvoorbeeld piekeren (Winbush en collega’s 2007). 

Eetstoornissen en gewichtsproblemen
Onderzoek heeft laten zien dat mindfulness effectief is in het verhelpen van eetstoornissen. In 2001 is een onderzoek gedaan onder vrouwen met binge eating disorder. Na de mindfulnesstraining was 89% van de vrouwen van hun eetstoornis af, terwijl dit in de controle groep maar 12,5% van de vrouwen was. Bovendien ervoeren de vrouwen minder drang om te eten als zij emotioneel waren en maakten zij zich minder zorgen over hun gewicht, hun lichaam en hun eetpatronen.  Ook uit een later onderzoek  onder mensen met binge eating disorder bleek dat de eetbuien verminderden of zelfs helemaal verdwenen na het volgen van een mindfulnesstraining. Bovendien daalden de symptomen van depressie en angst bij deze mensen van een klinisch naar een niet-klinisch niveau (Kristeller, Quillian-Wolever en Sheets 2005). Daarnaast is er onderzoek gedaan onder mensen met boulimia. Na afloop van de training was er een significante vermindering in eetbuien en braken (Safer en collega's 2001). Ook kan mindfulness effectief zijn bij het verliezen van lichaamsgewicht. Er is onderzoek gedaan onder mensen die een dieet volgden om gewicht te verliezen. De groep die daarnaast de mindfulnesstraining volgde was lichamelijk actiever en had een grotere afname in gewicht dan de controlegroep (Tapper en collega’s 2009).

Opvoeding  
Mindfulness wordt tegenwoordig steeds vaker ingezet als hulpmiddel binnen de opvoeding. Na het volgen van de training ervoeren de opvoeders minder opvoedingsstress en verbeterde hun opvoedingsstijl en co-opvoeding. Bovendien verminderden psychopathologische klachten (Bögels en collega’s 2008). Ook bleek uit onderzoek dat deelname van de opvoeders aan een mindfulnesstraining positieve effecten teweeg bracht bij de kinderen. De internaliserende en externaliserende problemen van deze kinderen namen af (Bögels en collega’s 2008). Er is een onderzoek gedaan waarbij de ouders van kinderen met autisme deelnamen aan een mindfulnesstraining. Bij deze kinderen werden ook positieve effecten gemeten. Ze waren gehoorzamer, sociaal bekwamer, minder agressief en deden minder aan zelfmutilatie (Singh 2006; 2007). Kinderen kunnen ook zelf deelnemen aan een mindfulnesstraining. Uit onderzoek bleek dat kinderen met internaliserende en externaliserende stoornissen na de training  meer blijdschap, aandacht en bewustzijn vertoonden en dat de psychopathologie afnam. De ouders gaven na de training aan dat de kinderen zich minder terugtrokken, meer zelfcontrole hadden en meer rekening hielden met anderen (Bögels en collega’s 2008). Meditatie werd verder gebruikt als familie behandeling voor kinderen met ADHD. De kinderen lieten hierdoor minder ADHD-symptomen zien, ze konden zich beter concentreren op school, hadden meer zelfvertrouwen, konden beter relaties met anderen aangaan en hadden minder conflicten. Ook in dit onderzoek ervoeren de ouders minder stress en voelden zij zich bekwamer in de omgang met het gedrag van hun kind (Harrison, Manocha en Rubia 2004).

Alcoholverslaving en middelengebruik  
In vergelijking tot reguliere afkickprogramma's blijkt mindfulness effectiever te zijn om te minderen met alcohol- en middelengebruik. Naast het feit dat het verbruik verminderde werden ook andere positieve effecten gemeten. Zo hadden de deelnemers na een mindfulnesstraining minder behoefte aan verslavende middelen, konden ze bewuster handelen, hadden ze een meer accepterende houding en psychiatrische symptomen namen af (Bowen en collega's 2009). Ook is aangetoond dat deelnemers na een mindfulnesstraining op een andere manier tegen  hun verslaving aankeken, ze positiever waren en een verbeterde motivatie en zelfregulatie hadden (Marlae en collega’s 2004). 

Angststoornissen 
Uit een onderzoek dat in 1995 is gedaan bleek al dat mindfulness effectief is voor mensen met een angststoornis. De deelnemers hadden na het volgen van de mindfulnesstraining minder last van angst en paniek. Deze positieve effecten waren drie jaar na het onderzoek nog steeds van toepassing (Miller, Fletcher en Kabat-Zinn 1995). Dit is later nogmaals bevestigd in een ander onderzoek. Hieruit bleek dat mensen met een gegeneraliseerde angststoornis na het volgen van een mindfulnesstraining een vermindering lieten zien in angstklachten en depressieve klachten. Het effect was veel groter dan bij de controlegroep en bovendien waren de effecten ook na negen maanden nog aanwezig (Roemer en collega's 2008).

Psychoses 
Mensen die last hadden van psychoses gaven na deelname aan de mindfulnesstraining aan dat zij een groter welzijn ervoeren en in het algeheel beter konden functioneren (Chadwick en collega’s 2005). Uit een later onderzoek onder mensen met chronische psychotische klachten bleek dat deelnemers de hallucinaties minder geloofwaardig vonden na het volgen van de mindfulnesstraining en dat zij vier maanden later bij de follow-up minder vaak waren opgenomen in een klinische setting dan deelnemers uit de controlegroep die een reguliere behandeling hadden gevolgd (Bach en Hayes 2002).  Dat de geloofwaardigheid van hallucinaties afneemt is later nogmaals bevestigd in een vergelijkbaar onderzoek. De deelnemers van de mindfulnessgroep hadden na afloop van de training minder psychopathologische symptomen dan de controlegroep en ervoeren zij minder lijden wanneer zij hallucineerden (Gaudiano en Herbert 2006). 

Depressie
Uit onderzoek is gebleken dat deelnemers na een mindfulnesstraining minder last hadden van angst en depressie (Kenny en Williams, 2007; Finuncane en Mercer, 2006). Vooral voor mensen die in het verleden meer dan twee klinische depressies hadden gehad waren de effecten duidelijk meetbaar en groter dan bij de controlegroep die een reguliere behandeling volgde (Teasdale en collega’s 2000). Bovendien werd gemeten dat deelnemers na het volgen van een mindfulnesstraining minder vaak terugvielen in een depressie en  dat zij significant minder depressie gerelateerde klachten hadden, meer kwaliteit van leven rapporteerden en minder bijkomende stoornissen hadden in vergelijking met de deelnemers van de controlegroep (Kuyken en zijn collega’s 2008).

Persoonlijkheidsstoornissen 
Mindfulness blijkt effectief te zijn voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis in tegenstelling tot veel andere behandelingen die zijn onderzocht (Lynch en collega’s 2007). Een onderzoek onder deelnemers met een persoonlijkheidsstoornis toonde aan dat mindfulness een preventief werkt om crisissen te verminderen. In vergelijking met de controlegroep die een reguliere behandeling onderging werden er in de mindfulnessgroep 50% minder zelfmoordpogingen gedaan en werd er minder gebruik gemaakt van crisisinterventies (Linehan en collega’s 2006). 

Psoriasis 
Mindfulness kan effectief zijn voor mensen die last hebben van Psoriasis. De huid van deelnemers aan de mindfulnessgroep herstelde sneller dan die van de controle groep. Bovendien ervoeren zij een groter welzijn en minder stress (Kabat-Zinn en collega’s 1998; 2003). 

Leven met een chronische aandoening of kanker 

Mindfulness kan niet alles oplossen. Wel kan het helpen om gemakkelijker met bepaalde omstandigheden te leren leven. Een onderzoek onder patiënten met chronische slaapproblemen, -pijn, -hartproblemen, - fybromyalgie en kanker toonde aan dat na het volgen van een mindfulnesstraining minder deelnemers last hadden van angst en depressie (Bohlmeijer en collega’s 2009). Een onderzoek onder mensen met chronische pijn, gespecificeerde pijn (zoals pijn in de onderrug) en fybromyalgie toonde aan dat er significante verminderingen werden ervaren in de pijnintensiteit. Ook dit onderzoek bevestigde dat depressieve klachten verminderden (Oskam en collega’s 2009). Een mindfulnesstraining blijkt het welzijn van fybromyalgiepatienten te vergroten. Volgens onderzoek blijven deze positieve effecten zelfs tot 3 jaar na het volgen van de training behouden (Grossman en collega’s 2007). De effecten zijn ook uitgebreid onderzocht onder kankerpatiënten. In 2005 werd al aangetoond dat deelname aan een mindfulnesstraining stress verminderde en de kwaliteit van leven bevorderde (Monti en collega's 2005). In een later onderzoek werd bevestigd dat de psychosociale stress afnam na het volgen van een mindfulnesstraining en dat de deelnemers een verbetering in levenskwaliteit ervoeren. Daarnaast toonde dit onderzoek een vermindering aan in angstklachten, vermoeidheid, stemmingswisselingen en slaapproblemen. (Ledesma en Kumano 2009). Onderzoek toonde aan dat de afname van stressklachten 31% was en de afname van stemmingsklachten 65%. Dit bleek een significant grotere afname dan bij de controlegroep (Speca en collega’s 2000).  De effecten waren na zes maanden nog steeds aanwezig (Carlson en collega’s 2001).

Literatuur
Astin, J.A. (1997). Stress reduction through mindfulness meditation. Effects on psychological symptomatology, sense of control, and spiritual experiences. Psychotherapy and Psychosomatics, 66, 97–106.

Bach, P., & Hayes, S. C. (2002). The use of Acceptance and Commitment Therapy to prevent the rehospitalization of psychotic patients: A randomized controlled trail. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70, 1129-1139.  

Bögels, S., Hoogstad, B., van Dun, L., de Schueer, S., & Restifo, K. (2008). Mindfulness training for adolescents with externalizing disorders, and their parents. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 36, 1-17.  

Bohlmeijer, E., Prenger, R., Taal, E., & Cuijpers, P. (2009). The effects of mindfulness-based stress reduction therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research (in press).  

Bowen, S., Chawla, N., Collins, S. E., Witkiewitz, K., Hsu, S., Grow, J., et al. (2009). Mindfulness-based relapse prevention for substance use disorders: A pilot efficacy trail. Substance Abus, 30, 295-305. 

Bowen, S., Witkiewitz, K., Dillwoth, T. M., Chawla, N., Simpson, T. L., Ostafin, B. D., Larimer, M. E.,  Carlson, L., Ursuliak, Z., Goodey, E., Angen, M., & Speca, M. (2001). The effects of mindfulness meditation-based stress reduction program on mood and symptoms of stress in cancer outpatients: 6-month follow-up. Supportive care in Cancer, 9, 112-123.  

Chadwick, P., Taylor, K. N., & Abba, N. (2005). Mindfulness groups for people with psychosis. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 33, 351-359.

Chiesa, A., & Serretti, A. (2009). Mindfulness-based stress reduction for stress management in healthy people: A review and meta-analysis. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15, 593-600.

Davidson, R. J., Kabat-Zinn, J., Schumacher, J., Rosenkranz, M., Muller, D., Santorelli, S. F., et al. (2003). Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation. Psychosomatic Medicine, 65, 564-570.

Dunn, B. R., Hartigan, J. A., & Mikulas, W. L. (1999). Concentration and mindfulness meditations: Unique forms of consciousness? Applied Psychophysiology and Biofeedback, 24, 147-165.

Finucane, A., & Mercer, S. W. (2006). An exploratory mixed methods study of the acceptability and effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy for patients with active depression and anxiety in primary care. BMC Psychiatry, 6.  

Flaxman, P. E., & Bond, F. W. (2006). Acceptance and commitment therapy (ACT) in the workplace. In R. A. Baer (Ed.), Mindfulness-based treatment approaches: Clinician’s guide to evidence base and applications (pp. 377-402). San Diego, CA: Elsevier Academic Press
  
Gaudiano, B. A., & Herbert, J. D. (2006). Acute treatment of inpatients with psychotic symptoms using Acceptance and Commitment Therapy. Behavior Research and Therapy, 44, 415-437.  

Grossman, P., Tiefenthaler-Gilmer, U., Raysz, A., & Kesper, U. (2007). Mindfulness training as an intervention for fibromyalgia: Evidence of postintervention and 3-year follow-up benefits in well-being. Psychotherapy and Psychosomatics, 76, 226-233.  

Harrison, L. J., Manocha, R., & Rubia, K. (2004). Sahaja yoga meditation as a family treatment program for children with attention deficit hyperactivity disorder. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 9, 479-497.  

Irving, J. A., Dobkin, P. L., & Park, J. (2009). Cultivating mindfulness in health care professionals: A review of empirical studies of mindfulness-based stress reduction (MBSR). Complementary Therapies in Clinical Practice, 15, 61-66.  

Ivanovski, B., & Malhi, G. (2007). The psychological and neurophysiological concomitants of mindfulness forms of meditation. Acta Neuropsychiatrica, 19, 76-91.

Jha, A. P., Krompinger, J., & Baime, M. M. (2007). Mindfulness training modifies subsystems of attention. Cognitive, Affective & Behavioral Neuroscience, 7, 109-119.

Kabat-Zinn, J., Wheeler, E., Light, T., Skillings, A., Scharf, M. J., Cropley, T. G., et al. (1998). Influence of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention on rates of skin clearing in patients with moderate to severe psoriasis undergoing phototherapy (UVB) and photochemotherapy (PUVA). Psychosomatic Medicine, 60, 625-632.  

Kabat-Zinn, J., Wheeler, E., Light, T., Skillings, A., Scharf, M. J., Cropley, T. G., et al. (2003). Part II: Influence of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention on rates of skin clearing in patients with moderate to severe psoriasis undergoing phototherapy (UVB) and photochemotherapy (PUVA). Constructivsm in the Human Sciences, 8, 85-106.  

Kenny, M., & Williams, J. (2007). Treatment-resistent depressed patients show a good response to Mindfulnes-based Cognitive Therapy. Behaviour Research and Therapy, 45, 617-625.  

Klae, M. D., Buckworth, J., & Malarkey, W. B. (2008). Effects of low-dose mindfulness-based stress reduction (MBSR-Id) on working adults. Health Education & Behavior. Advance online publication. Retrieved April 16, 2010. doi: 10.1177/1090198108317627.    

Korteweg, N. (2011). Drie kwartier per dag met je ogen dicht. NRC Weekend, Psychologie, 26, 27 november 2011, 7.

Kristeller, J. L., Quillian-Wolever, R., & Sheets, V. (2005). Mindfulness-based eating awareness therapy (MB-EAT): A randomized trial with binge eating disorder. Manuscript in preparation. 

Kuyken, W., Taylor, R. S., Barree, B., Evans, A., Byford, S. W., Holden, E., et al. (2008). Mindfulness-based cognitive therapy to prevent relapse in recurrent depression. Journal of Consulting and Clinical Pyschology,76, 966-978.  

Ledesma, D., & Kumano, H. (2009). Mindfulness-based stress reduction and cancer: a meta-analyses. Psycho-Oncolgy, 18, 571-579.  

Linehan M. M., Comtois K. A., Murray A. M., Brown M. Z., Gallop R. J., et al. (2006). Two-year randomized controlled trial and follow-up of dialectical behavior therapy vs therapy by experts for suicidal behaviors and borderline personality disorder. Arch. Gen. Psychiatry, 62, 1-10.
  
Lynch, T. R., Trost, W. T., Salsman, N., & Linehan, M. M. (2007). Dialectical behaviour therapy for borderline personality disorder. Annual Review Clinical Psychology, 3, 181-205.  

Marlae, G. A., Witkiewitz, K., Dillworth, T. M., Bowen, S. W, Parks, G. A, Macpherson, L. M., et al. (2004). Vipassana meditation as a treatment for alcohol and drug use disorders. In S. C. Hayes, V. M. Foleee, & M. M. Linehan (Eds.), Mindfulness and acceptance: Expanding the cognitive behavioral tradition (pp. 261–287). New York: Guilford Press.

Massion, A.O., Teas, J., Hebert, J.R., Wertheimer, M.D., & Kabat-Zinn, J. (1995). Meditation, melatonin, and breast/prostate cancer: Hypothesis and preliminary data. Medical Hypotheses 44, 39-46.

Miller, J. J., Fletcher, K., & Kabat-Zinn, J. (1995). Three- year follow-up and clinical implications of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention in the treatment of anxiety disorders. Gen Hosp Psychiatry, 17, 192-200.

Monti, D. A., Peterson, C., Shakin Kunkel, E. J., Hauck, W. W., Pequignot, E., Rhodes, L., et al. (2005). A randomized, controlled trial of Mindfulness-Based Art Therapy (MBAT) for women with cancer. Psycho-Oncology, 14, 1–11.

Oskam, M. J., Veehof, M. M., Schreurs, K. M. G., & Bohlmeijer, E. T. (2009). Acceptance-based interventions for the treatment of chronic pain. A systematic review and meta-analysis. University of Twente: unpublished manuscript.  

Robinson, F., Mathews, H., & Witek-Janusek, L. (2003). Psycho-endocrine-immune response to mindfulness-based stress reduction in individuals infected with the human immunodeficiency virus: A quasiexperimental study. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 9, 683-694.  

Roemer, L., Orsillo, S. M., & Salters-Pedneault, K. (2008). Efficacy of an acceptancebased behaviour therapy for generalized anxiety disorder: Evaluation in a randomized controlled trail. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76, 1083-1089.  

Safer, D. L., Telch, C. F., & Agras, W. S. (2001). Dialectical behavior therapy for bulimia nervosa. American Journal of Psychiatry, 158, 632-634.

Schipholt, I. L. (2007). Behandelen met Meditatie. Grondlegger Jon Kabat-Zinn over de mogelijkheden van mindfulness. Medisch Contact 62, 29-30.

Schroevers, R., & Brandsma, R. (2010). Is learning mindfulness associated with improved affect after mindfulness-based cognitive therapy? British Journal of Psychology, 101, 95-107.  

Semple, R. J., Reid, E. F. G., Miller, L. (2005). Treating anxiety with mindfulness: An open trial of mindfulness training for anxious children. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 19, 379-392.

Shapiro, S. L., Schwartz, G. E., & Bonner, G. (1998). Effects of mindfulness-based stress reduction on medical and premedical students. Journal of Behavioral Medicine, 21, 581-599.

Singh, N. N., Lancioni, G. E., Winton, A. S. W., Fisher, B. C., Wahler, R. G., Mcaleavey, K., Singh, J., & Sabaawi, M. (2006). Mindful Parenting decreases aggression, noncompliance, and self-injury in children with autism. Journal of emotional and behavioural disorders, 14, 169-177.
  
Singh, N. N., Lancioni, G. E., Winton, A. S. W., Singh, J., CurGs, W. J., Wahler, R. G., & McAleavey, K. M. (2007). Mindful Parenting decreases aggression and increases social behavior in children with developmental disabilities. Behavior Modification, 31, 749-771.

Smit, A. (2007). Hoe kom je van stress af? Intermediair, carriëre, 20 maart 2007.

Speca, M., Carlson, L., Goodey, E., & Angen, M. (2000). A randomized, wait-list controlled clinical trial: The effect of a mindfulness meditation-based stress reduction program on mood an symptoms of stress in cancer outpatients. Psychosomatic Medicine, 62, 613-622.

Tacon, A. M., McComb, J., Caldera, Y., & Randolph, P. (2003). Mindfulness meditation, anxiety reduction, and heart disease: a pilot study. Family & Community Health, 26, 25-33.

Tang, Y. U., Ma, Y., Wang, J., Fan, Y., Feng, S., Lu, Q., et al. (2007). Short-term meditation training improves attention and self-regulation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104, 17152-17156.

Tapper, K., Shaw, C., Ilsley, J., Hill, A. J., Bond, F. W., & Moore, L. (2009). Exploratory randomised controlled trial of a mindfulness-based weight loss intervention for women. Appetite, 52, 396-404.

Teasdale, J., Segal, Z., Williams, J. R., Soulsby, J., & Lau, M. (2000). Prevention of relapse/recurrence in major depression by mindfulness-based cognitive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 615-623.

Teasdale, J., Segal, Z., & Williams, J. R. (2004) Aandachtgerichte cognitieve therapie bij depressie. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.

Telch, C. F., Agras, W. S., & Linehan, M. M. (2001). Dialetical behavior therapy for binge eating disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, 1061-1065.

Valentine, E. R., & Sweet, P. L. G. (1999). Meditation and attention: A comparison of the effects of concentrative and mindfulness meditation on sustained attention. Mental Health, Religion and Culture, 2, 59-70.

Williams, K. A., Kolar, M.M., Reger, B. E., & Pearson, J. C. (2001). Evaluation of a Wellness-Based Mindfulness Stress Reduction intervention: A controlled trial. American Journal of Health Promotion, 15, 422-432.

Williams, K. (2006). Mindfulness-based stress reduction (MBSR) in a worksite wellness program. In R. A. Bear (Ed.), Mindfulness-based treatment approaches: Clinician’s guide to evidence base and applications (pp. 361- 376). San Diego, CA: Elsevier Academic Press.

Winbush, N. Y., Gross, C. R., & Kreitzer, M. J. (2007). The effects of mindfulnessbased stress reduction on sleep disturbance: A systematic review. Explore, 3, 585-591.